تحلیل کامل امتحان نهایی زیست دوازدهم -- خرداد ۱۴۰۴
قلب تپنده امتحانات نهایی
زیست‌شناسی همیشه قلب تپنده‌ی رشته‌ی تجربی بوده؛ اما زیست دوازدهم نه‌تنها قلبه، بلکه مغز، شُش، کلیه و ستون فقرات رتبه‌ی کنکورت هم هست!
رسیدیم به ایستگاه یکی مونده به آخر امتحانات، مهمترین ایستگاه امتحانات نهایی. شما رو نمیدونم ولی برای من که زیست همیشه جذابترین بود و همین باعث میشد خیلی راحت تر باشه خوندنش برام.
امتحان نهایی زیست دوازدهم، سنگین‌ترین و سرنوشت‌سازترین آزمون در مجموعه امتحانات نهایی برای بچه‌های تجربیه. چون تأثیر مستقیم ۶۰ درصدی در رتبه کنکور داره و بالاترین ضریب تراز در بین دروس اختصاصی رو داره: ۱۰.۶۶!
پس اگه بخوای تو کنکور رتبه خوبی بیاری، باید از همین حالا بدونی که نهایی زیست یه ایستگاه موقتی نیست؛ یه «نقطه تعیین‌کننده»ست.
چرا امتحان نهایی زیست این‌قدر مهمه؟
خیلی ساده:
در نظام جدید، امتحانات نهایی نقش تعیین‌کننده‌ای در رتبه کنکور دارن. برخلاف سال‌های قبل که فقط کنکور اهمیت داشت، الان:
- ۶۰ درصد رتبه کنکور از امتحانات نهایی میاد
- ۴۰ درصد از آزمون کنکور سراسری
بین همه‌ی امتحان‌ها، زیست دوازدهم مهم‌ترینه. چون:
- بیشترین ضریب تراز رو داره (۱۰.۶۶)
- سوالاتش سنگین‌تر از باقی دروسه
- و تسلط برش میتونه حتی رتبه‌ات رو تا صدها نفر جابجا کنه!
مروری بر محتوای زیست دوازدهم
کتاب زیست دوازدهم از نظر محتوا، ترکیبیه از دانش نظری + مهارت تحلیلی + ارتباط بین‌فصلی. یعنی باید بلد باشی هم حفظ کنی، هم تحلیل کنی، هم ارتباط بدی.
فصل به فصل بررسی کنیم:
- فصل ۱: مولکول های اطلاعاتی
شروع کتاب با مبحثیه که پایه‌ای‌ترین نقش رو در فهم بقیه‌ی فصول داره. پایه و اساس علم زیست شناسی همین مولکول ها هستن و درست یادگرفتن این فصل تو ادامه مسیر خیلی کمک کننده خواهد بود. حواستون به نکات و ترتیب فرایند ها باشه.
- فصل ۲: جریان اطلاعات در یاخته
فصل پرجزئیات با نمودارها و شکل‌های مهم. معمولاً سؤال مفهومی و مقایسه‌ای زیاد داره. آنزیم های مختلفی که در مراحل مختلف رونویسی و ترجمه دخیل هستند رو بهشون دقت کنید و عملکرد هرکدوم رو به خاطر بسپارین.
نکته مهم: تفاوت بین فرایند های مختلف همیشه ازشون سوال میاد؛ تفاوت بین فرایند های همانندسازی، رونویسی و ترجمه
- فصل ۳: انتقال اطلاعات در نسل‌ها
توارث و انتقال صفات رو بین نسل های مختلف در این فصل داریم. این فصل با اینکه خیلی کوتاه و ساده بنظر میرسه مفاهیم خیلی پایه‌ای داره و با فصول دیگه معمولا ترکیب میشه.
نکته مهم: جدول ها، نمودار ها و عکس های این فصل رو حتما زیر ذره بین ببرین.
- فصل ۴: تغییر در اطلاعات وراثتی
توی این فصل با انواع و اقسام جهش های ژنتیکی و تغییر در محتوای اطلاعات ژنتیکی در بین نسل های مختلف رو به رو هستیم. فصل قشنگیه و موضوعات جذابی توش هست و این باعث میشه خوندنش خیلی سخت نباشه.
- فصل ۵: از ماده به انرژی
یکی از فصل‌های مهم، پرنکته و سؤال‌خیز! مخصوصاً موضوعاتی مثل گلیکولیز، چرخه کربس، زنجیره انتقال الکترون، تخمیر و ... . این فصل یکی از سخت ترین و مهم ترین فصول کتابه. پر از فرایند های مختلف و چرخه هایی که مثل واگن های قطار پشت سر هم میان. حسابی تمرکز و دقتتون رو موقع خوندن این فصل بالا ببرین تا نکته‌ای از قلم نیوقته.
نکته مهم: شکل‌ها و جدول‌ها رو دقیق حفظ کن؛ طراحا عاشق سؤال ترکیبی از این فصل‌ان!
- فصل ۶: از انرژی به ماده
فصلی پر از نکته! این فصل در کنار فصل قبل سخت ترین فصل های کتاب هستن و کلی سوال ترکیبی همیشه ازشون طرح میشه. توی کتاب دوازدهم برخلاف دهم و یازدهم دیگه گیاهی نداریم که اذیتمون کنه، ولی این فصل حسابی بجای اونا از خجالتمون در میاد. این فصل هم مثل فصل قبل پر از فرایند های مختلف و پر از عکس و نموداره.
نکته مهم: حواستون به فعالیت های کتاب هم باشه. طراح ها بعضی وقتا ازشون سوال طرح میکنن و سورپرایزمون میکنن.
- فصل ۷: فناوری های نوین زیستی
از فصول مفهومی و سؤال‌خیز. اغلب سؤالاتش به صورت ترکیبی با دروس دیگه مطرح میشن. یکم مطالب این فصل شبیه آیامیدانید و مطالب روزنامه میمونه، ولی خب از این مطالب هم سوال خواهید داشت. پس این فصل رو هم دیت کم نگیرید.
- فصل ۸: رفتار های جانوران
رسیدیم به فصل آخر کتاب. توی این فصل با یسری آزمایشات رفتار شناختی که روی جانوران انجام شده رو به رو هستیم و اطلاعاتی در این زمینه رو در اختیار ما قرار میده فصل جالبیه و سوالاتش هم معمولا به سختی باقی فصول نیستن.
نکته مهم: حواستون به توضیحات تحقیقات و آزمایشات باشه و جزئیات و ترتیب مراحلش رو به خاطر بسپارید.
در مورد بارم بندی امتحان زیست، برخلاف باقی امتحانات که فصول نوبت دوم بارم بندی بیشتری دارن، طبق اطلاعات موجود و پیش بینی های بیان شده هر فصل 2.5 نمره از امتحان رو به خودش اختصاص میده. البته که این اعداد حدودی هستن و سر جلسه بالا و پایین خواهند شد.
تحلیل آزمون‌های سال‌های گذشته
وقتی سوالات نهایی زیست سال‌های اخیر رو بررسی می‌کنیم، چند ویژگی مشترک توشون می‌بینیم:
ویژگی‌های اصلی سؤالات نهایی زیست:
- سوالات بیشتر مفهومی و تحلیلی هستن تا حفظی
- اغلب سؤالات به شکل ترکیبی از چند فصل طرح میشن
- شکل‌های کتاب خیلی مهمن و اغلب به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم سؤال دارن
- کلی سوال با بارم بندی ریز داریم که ضریب خطا رو بالا میبره
- سؤالای توصیفی و پاسخ‌کوتاه به دقت و تسلط عمیق نیاز دارن
پیش‌بینی برای امسال (خرداد ۱۴۰۴): با توجه به روند طراحان تا اینجای امتحانات و سختی اکثر امتحانات نهایی و البته با توجه سطح بسیار بالای امتحان نهایی زیست شناسی در پایه یازدهم که هفته گذشته برگزار شد، در این امتحان هم ما توقع داریم که با سوالات مفهومی، ترکیبی و سطح بالایی رو به رو بشیم.
در نظر داشته باشید که اگر امتحانی سخت باشه، این فقط شما نیسیتید که به مشکل میخورید و همه افراد حاضر در اون جلسه امتحان باهاش دست و پنجه نرم خواهند کرد. دوتا نکته مثبت هم از امتحان های سخت براتون بخوام بگم؛ یک اینکه هرچی امتحان سخت تر باشه، خود به خود دقت شما هم بالاتر میره و احتمال از دست دادن نمره بخاطر بی دقتی پایین میاد. نکته مثبت دوم هم اینکه توی امتحانات دشوار میانگین نمرات پایین میاد و گرفتن نمره 18 هم میتونه ترازی که نمره 19 و یا حتی بالاتر یه امتحان آسون میده رو برای ما به ارمغان بیاره.
روش جمع‌بندی طلایی زیست دوازدهم
تو روزهای منتهی به امتحان، باید جمع‌بندی‌ت هدفمند و دقیق باشه. پیشنهاد من بهت اینه:
- مرور سریع کل کتاب
شما در طول سال زیست رو عالی خوندین و همه مطالب رو بستین. توی این بازه نیازه که با مرور کتاب، تسلطتون رو روی متن کتاب افزایش بدین، چرا که توی امتحان نهایی ملاک و مصداق نمره‌دهی، متن کتاب درسیه و ممکنه حتی مفهوم جمله یا عبارتی درست باشه ولی چون مطابق متن کتاب درسی نیست برای ما ارزشی نداشته باشه.
- تحلیل شکل‌های کتاب
شاید بیشتر از ۳۰٪ سوالات، مستقیم یا غیرمستقیم به شکل‌ها و جدول‌ها مربوط میشن. هر شکلی رو جداگانه بررسی کن و ببین چه سؤال‌هایی ممکنه ازش بیاد. درسته که طبق اطلاعیه وزارت، طرح سوال از جزئیات عکس ها ممنوعه، ولی اکثر عکس ها توضیحاتشون هم وجود داره و میتونه ازشون سوال بیاد (خیلی وقتا هم به این اطلاعیه ها اهمیتی نمیدن) .
- حل سوالات نهایی سال‌های گذشته
مثل همه امتحانات اینجا هم میگم که نمونه سوالات امتحانات نهایی سال های گذشته مهمترین منبع ما در امتحانات نهایی هستن. هرچقدر بیشتر این نمونه سوالات رو حل کنید و از خودتون امتحان بگیریدشون، برای امتحان آماده تر خواهید بود. حتما پاسخنامه همه سوالات رو به دقت بررسی کنید تا نحوه نوشتن صحیح پاسخ تشریحی رو یاد بگیرین. در پایان این مقاله امتحانات نهایی سال های گذشته به علاوه تعداد دیگری از نمونه سوالات امتحانی رو براتون قرار دادیم که میتونید کاملا رایگان دانلود کنید و ازشون استفاده کنید.
- ارتباط بین فصول رو پیدا کن
زیست فقط فصل‌به‌فصل نیست. همه فصول کتاب مثل یک زنجیر به هم متصل هستن، مخصوصا توی پایه دوازدهم که انگار هر فصل ادامه فصل قبل از خودشه.
- ویدیوی شب امتحان ببین
دیدن ویدیو های شب امتحان هم میتونه براتون یه میانبر باشه مطالب رو براتون یه جمع بندی ریز میکنه. شاید یه نکته‌ای هم که از دیدتون پنهان مونده رو هم براتون یادآوری کنه. در ابتدای این مطلب هم براتون یه ویدیوی شب امتحان تر و تمیز گذاشتیم که میتونید ازش استفاده کنید و لذت ببرید.
شب امتحان زیست؛ چی بخونیم؟ چی نخونیم؟
شب امتحان زمان مرور جزئیاته نه حفظ کردن از صفر!
پیشنهاد ویژه برای شب امتحان:
- فقط نکات های‌لایت‌شده رو بخون
- سوالات غلط‌دار قبلی رو مرور کن
- روی شکل‌ها و جدول‌ها تمرکز کن
- فصل‌هایی که ازشون بیشتر سؤال میاد (مثل 5 و 6) رو مرور سریع داشته باش
- حتماً یه امتحان نهایی شبیه‌سازی‌شده بزن
شب امتحان وقت خوندن عمیق فصل 6 یا حفظ چرخه کربس از اول نیست! تمرکزت روی تثبیت باید باشه.
نکاتی برای پشت‌کنکوری‌ها و پایه‌ای‌ها
اگه پشت‌کنکوری هستی، این امتحان برات سرنوشت‌سازه. ممکنه نمره‌ت چند رتبه پایین‌تر یا بالاتر ببره. پس:
- سعی کن در کنار تمرین، دقیق و با دقت به امتحان نگاه کنی
- دنبال بیست نباش، دنبال نمره‌ای باشه که به رتبه‌ات کمک کنه . ترازت رو بالا ببره
اگه پایه‌ی یازدهمی یا دهمی هستی، از الان یاد بگیر که زیست رو تحلیلی و ترکیبی بخونی، نه فقط حفظی!
جمع‌بندی و حال‌خوب‌سازی پایانی
رفیق، زیست دوازدهم، اگه درست خونده بشه، میتونه پله‌ی پرتابت باشه به رتبه‌ی خوب.
سخته؟ آره.
طولانیه؟ معلومه که هست.
ولی همین سخت بودنشه که بین خوبا و عالی‌ها فرق می‌ذاره.
پس نترس. منظم باش. وقتتو نسوزون. چند روز مونده، اما هنوز هم می‌تونی نجاتش بدی.
بیست گرفتن تو زیست دوازدهم یعنی «اوج آمادگی» برای کنکور؛ پس برو برای بهترین خودت.
تا لحظه‌ی امتحان هستیم کنار هم. اگه سوالی داشتی یا خواستی یه برنامه جمع‌بندی شخصی بنویسم، فقط بگو.
بزن بریم برای یه پایان قوی
سوالات متداول
- لازمه تست هم بزنیم برای این امتحان؟
همیشه گفتیم که توی نهایی ها تست زدن خیلی کمکی به ما نمیکنه. ولی توی زیست یکم اوضاع فرق داره و با توجه به ترکیبی و مفهومی بودن همه امتحانات تا اینجا مخصوصا امتحان نهایی زیست شناسی پایه یازدهم، تست های جمع بندی و مروری میتونه برامون کمک کننده باشن، مخصوصا توی قسمت های که ضعف داریم.
- این امتحان چقدر مهمه؟
ایم امتحان یکی از مهمترین امتحانات عمرتون خواهد بود و نمرش میتونه مسیر آیندتون رو توی زندگی تغییر بده. اینجوری گفتم تا میزان اهمیت این امتحان دستتون بیاد. بیشترین ضریب رو زیست به خودش اختصاص میده، پس نمرش برای ما حیاتیه.
- چه نمره‌ای ضریب خوبی بهمون میده؟
میانگین نمرات توی امتحانات نهایی زیست شناسی معمولا خیلی بالا نیست و نمرات بالای 17 یا 18 تراز خوبی میدن. اما تویی که داری برای قبولی توی رشته ها و دانشگاه های برتر میجنگی، برای 20 برو سرجلسه که اگه بتونی بیست بگیری میتونه تو رو حتی چند صد نفر توی رتبه کنکورت جلو بندازه.