وسواس مطالعاتی

زمان حدودی مطالعه: ۹ دقیقه

توی کتابخونه بودم یه دانش آموز وارد کتابخونه شد وسایلش رو روی میز گذاشت یه چیزی خیلی برام قابل توجه بود 7 تا رنگ از هایلایتر ها داشت و خودکار ها با رنگ مختلف که هر کدوم نو بودن همشون رو گذاشت رو میز کتابهاشو در اورد و دفترچه یادداشت فانتزی خودش رو هم روی میز گذاشت خیلی واسم جالب بود که انقدر فانتری دوست داشت درس بخونه! کتاب زیستشو باز کرد و یک صفحه از کتابش رو خوند و رفت صفحه بعد باز برگشت به صفحه اول و حدود نیم ساعت مطالعه صفحه اول براش طول کشید حالت کلافه ای پیدا کرده بود پاهاش میلرزید و دستش که عرق کرده بود رو روی پیشونیش گذاشته بود همین روند روی همه صفحه های زیست داشت براش تکرار میشد و استرسش بیشتر میشد بعد از 4ساعت مطالعه زیست بیخیال شد و وسایلش رو جمع کرد و انگار پا به فرار از استرسش گذاشت

آنچه در ادامه خواهید دید:

1. وسواس چیست

2. انواع وسواس

3. وسواس عملی – مطالعاتی و مثال وسواس مطالعاتی

4. تشخیص وسواس فکری

5. راه های درمان وسواس

6.  عوامل تاثیرگذار بر وسواس

1. راه های مرسوم پیشنهادی

طبق تعاریف روانشناسی و مقالات مختلف مثل این سایت (What Is an Obsession? (verywellhealth.com))تعریف وسواس رو میشه اینطور بیان کرد:

وسواس فکری عملی عبارتند از افکار، تصاویر، احساسات و امیالی که به صورت مداوم تکرار میشه و فرد برای رهایی از اضطرابی که به واسطه این عوامل ایجاد می شن دست به اقدامات اطمینان طلبانه ای میزنه.

برای مثال بریم چند تا موارد افکاری و اعمالی ببینیم:

افکار وسواسی:

1. ترس از آلودگی: نگرانی مداوم از اینکه دست‌ها یا اشیاء اطراف آلوده باشن
2. شک و تردید مداوم: نگرانی از اینکه درها قفل نشدن یا وسایل برقی خاموش نشدن.
3. افکار مزاحم: افکار ناخواسته و تکراری درباره آسیب رساندن به خود یا دیگران.
4. نیاز به تقارن و نظم: احساس نیاز شدید به اینکه همه چیز باید به طور کامل مرتب و منظم باشد.

اعمال وسواسی:

1. شستشوی مکرر دست‌ها: شستن دست‌ها به طور مکرر و بیش از حد برای جلوگیری از آلودگی.
2. چک کردن مکرر: بارها و بارها چک کردن درها، پنجره‌ها، و وسایل برقی برای اطمینان از قفل بودن یا خاموش بودن.
3. تکرار کلمات یا عبارات: تکرار کلمات یا عبارات خاص برای کاهش اضطراب.
4. مرتب کردن و تنظیم کردن: مرتب کردن و تنظیم کردن اشیاء به طور مداوم تا زمانی که به نظر برسه همه چیز در جای درست قرار دارن.

احتمالا یه سری از شما که الان دارید این مقاله رو میخونید با تعدادی از این مثال ها درگیر بودید ولی نگران نباشید چون این ها دلایل قطعی برای وسواس داشتن شما نیستن 😊

1. انواع وسواس

حالا طبق تعاریف بالا وسواس ها به دو نوع اصلی تقسیم میشن و این دو نوع زیر شاخه های مختلفی دارن که در ادامه واستون توضیح میدیم:

وسواس های عملی:

1. وسواس شستشو
2. وسواس چک کردن
3. وسواس تکرار
4. وسواس آسیب به دیگران

وسواس های فکری:

1. وسواس های آلودگی
2. وسواس از دست دادن کنترل خود
3. وسواس تقارن
4. وسواس گم کردن وسایل
5. وسواس های بدبینی

این وسواس ها، وسواس هایی هستن که احتمالا مثالهاشون رو تو بعضی از افراد دیدین و شاهدشون بودین.

اما وسواسی که ممکنه بعضی از دانش آموزان باهاش مواجه باشن وسواس مطالعاتی هست که نوعی وسواس از نوع عملی هستش یه جورایی وسواس مطالعاتی رو میتونیم زیر مجموعه وسواس تکرار که نوعی وسواس عملی هست هم دسته بندی کنیم به این صورت که چون فکر میکنی یه کاری رو درست انجام ندادی به صورت مداوم تکرارش میکنی تا ذهنت اروم بشه این حالت زمان مطالعه به این صورت پیش میاد که یک صفحه رو میخونی و بعد از خوندنش حس میکنی که یاد نگرفتی و باز همون قسمت رو میخونی و این روند پشت سر هم تکرار میشه تا خودت کلافه میشی و بابتش خیلی استرس میگیری به این حالت شما میگن وسواس مطالعاتی!

تشخیص وسواس :

مصاحبه بالینی:

روانپزشک میتونه باهاتون مصاحبه کنه و با توجه به علائم و رفتار هایی که دارید تشخیص میده که شما وسواس دارید یا نه و در مرحله درمان به بهبود شرایط و اختلال وسواس کمک کنه.

استفاده از مقیاس ها و پرسشنامه های موجود در فضای مجازی:

1.  (MOCI): این پرسشنامه توسط هاجسون و راچمن در سال ۱۹۷۷ تهیه شده و شامل چهار نوع مشکل وسواسی است: وارسی، کندی-تکرار، شستشو، و تردید-وظیفه‌شناسی.
2. پرسشنامه تجدید نظر شده وسواس فکری عملی (OCI-R): این پرسشنامه توسط فوا و همکاران در سال ۲۰۰۲ تهیه شده و شامل ۱۸ عبارت است که نشانه‌های وسواس را اندازه‌گیری می‌کند. این پرسشنامه شامل شش خرده مقیاس است: شستشو، وارسی کردن، نظم‌دهی، نگرانی، احتکار کردن، و خنثی کردن.
3. پرسشنامه وسواسی جبری ونکوور (VOCI): این پرسشنامه توسط توردارسون و همکاران در سال ۲۰۰۴ معرفی شده و دامنه وسیعی از نشانه‌های وسواس، اعمال وسواسی، رفتار اجتنابی و ویژگی‌های شخصیتی مرتبط با وسواس را می‌سنجد.

معاینه های جسمانی و رفتاری

تو این مرحله روانپزشک معاینه جسمانی بیمار را انجام میده تا علائم فیزیک وسواس رو تو بیمار ببینه و از مشکل بیمار اطمینان پیدا کنه

بررسی سایر ویژگی های خلقی فرد

وسواس میتونه همزمان با افسردگی، اضطراب و اختلالات خوردن همراه باشه که روانپزشک با تشخیص این موارد تو بیمار میتونه تشخیص بده که بیمار وسواس رو داره.

با این عوامل می تونین بدونین که آیا این وسواس فکری و عملی زمان مطالعتون تو بقیه کاراتون هم وجود داره و به اصطلاح آدم وسواسی هستید یا نه.

1. راه های درمان وسواس

• درمان شناختی رفتاری

درمان شناختی رفتاری (CBT) یکی از موثرترین روش‌ها برای درمان وسواس فکری-عملی (OCD) هستش، این روش چند تا تکنیک مختلف با هم رو در بر میگیره که به فرد کمک می‌کنه تا الگوهای فکری و رفتاری ناسالم را شناسایی کنه و تغییر بده. اینجا چند تکنیک اصلی CBT برای درمان وسواس فکری-عملی را معرفی می‌کنم:

1. مواجهه و پیشگیری از پاسخ (ERP): این تکنیک شامل قرار دادن فرد در معرض افکار یا موقعیت‌های وسواسی هستشف بدون اینکه بهش اجازه بدیم رفتار های اجباری رو انجام بده، این کار به فرد کمک می‌کند تا به تدریج با اضطراب خود روبرو بشه و حساسیت کمتری نسبت به آن پیدا کنه.
2. بازسازی شناختی: در این تکنیک، فرد یاد می‌گیره که افکار وسواسی خودشو را شناسایی کنه و اونارو به چالش بکشه. هدف اینه که فرد بتونه افکار غیرمنطقی و ناسالم را با افکار منطقی و سالم جایگزین کنه.
3. آرام‌سازی و مدیریت استرس: تکنیک‌های آرام‌سازی مانند تنفس عمیق و آرام‌سازی پیشرونده عضلات می‌تونن به کاهش اضطراب و استرس مرتبط با وسواس کمک کنن.
4. آموزش مهارت‌های مقابله‌ای: این تکنیک‌ها به فرد کمک می‌کنن تا مهارت‌های جدیدی برای مقابله با افکار و احساسات وسواسی یاد بگیرن و از رفتارهای اجباری خودداری کنه.

• درمان وسواس فکری با دارو های گیاهی(اینجا میتونی با جزئیات ببینیش) درمان وسواس فکری با داروهای گیاهی- دکتر کامیار سنایی (dr-sanaie.com)
• درمان وسواس های فکری و عملی خفیف با زعفران Comparison of Saffron and Fluvoxamine in the Treatment of Mild to Moderate Obsessive-Compulsive Disorder: A Double Blind Randomized Clinical Trial - PMC (nih.gov)
• درمان با اثر بر ناخودآگاه

هیپنوتراپی: هیپنوتراپی یا هیپنوتیزم درمانی به فرد کمک می‌کند تا به ناخودآگاه خود دسترسی پیدا کند و الگوهای فکری و رفتاری ناسالم را تغییر دهد. این روش می‌تواند به کاهش اضطراب و استرس مرتبط با وسواس کمک کند1.

تحلیل روانی (Psychoanalysis): این روش درمانی به بررسی و تحلیل تجربیات گذشته و تاثیرات آنها بر ناخودآگاه فرد می‌پردازد. هدف این است که فرد بتواند ریشه‌های عمیق‌تر وسواس خود را شناسایی و آنها را حل کند2.

تکنیک‌های آرام‌سازی و مدیتیشن: این تکنیک‌ها می‌توانند به فرد کمک کنند تا به آرامش بیشتری دست یابد و استرس و اضطراب خود را کاهش دهد. مدیتیشن و تمرینات تنفسی می‌توانند به تغییر الگوهای فکری ناخودآگاه کمک کنند3.

• درمان با شوک درمانی(استفاده برای وسواس های شدید)

شوک درمانی، که به عنوان درمان الکتروشوک (ECT) نیز شناخته می‌شود، یکی از روش‌های درمانی است که در موارد شدید و مقاوم به درمان وسواس فکری-عملی (OCD) استفاده می‌شود. این روش معمولاً به عنوان خط اول درمان استفاده نمی‌شود و تنها در صورتی که سایر روش‌های درمانی مانند دارو درمانی و روان‌درمانی موثر نباشند، به کار می‌رود1.

• دارو درمانی مانند استفاده از دارو هایی مانند فلوکستین (پروزاک)، پاروکستین (پاکسیل)، فلووکسامین (لووکس)، سرترالین (Zoloft)و کلومیپرامین (Anafranil) 
• درمان وسواس فکری با لورتا نوروفیدبک
• درمان وسواس فکری با ویتامین ها
• حرکات یوگا برای درمان وسواس فکری(اطلاعات بیشتر از تاثیرات یوگا Effects of Yoga on Mental and Physical Health: A Short Summary of Reviews - PMC (nih.gov))

خب راه های بالا که واستون گفتم راه هایی بود که ممکنه بهشون دسترسی کاملی نداشته باشین پس من روش های راحت تری برای انجام دادن میگم به صورت موقتی میتونن شمارو از این وضعیت وسواسی راحت کنن.

عوامل بهبود بخش وسواس مطالعاتی

• بهبود خلق و خو
• بهبود کیفیت زندگی
• افزایش عزت نفس و اعتماد به نفس
• کاهش استرس

راه های مرسوم پیشنهادی:

• خالی کردن ذهن

یکی از کارهایی که میتونین انجام بدین تا این وسواس های فکری کمتر به سراغتون بیان یا گریبان گیرتون نشن اینه که فکر های خودتون رو توی دفترچه و یا برگه ای بنویسید و با خودتون قرار بزارین که بعد از خوندن اون درس به اون فکر ها بر میگردین و در موردشون تصمیم میگیرین

• فکر های نتیجه محور نه مقصد محور

سعی کنید وقتی به موضوعی فکر میکنین، این فکر شما نتیجه محور باشه و سعی کنید به یک نتیجه دست پیدا کنین استفاده از فکر های مقصد محور وسواس رو افزایش میده و باعث میشه که شما نتونید به تمرکز کردن بپردازین

• به چالش کشیدن افکار وسواسی

برای مثال وقتی یک صفحه رو میخونین و فکر میکنین که بلد نیستین اون قسمت رو سعی کنین این فکرتون رو به چالش بکشین مثلا میتونید بعد از خوندن اون قسمت از اون بخش سوال طرح کنین و بعد از خوندن صفحه بعدش اون سوالارو جواب بدین تا مطمئن بشین که اون قسمت رو یاد گرفتین

• مدیتیشن و یوگا

با این کار ها میتونید کیفیت افکار خودتون رو بهبود ببخشین و وضعیت نظمی افکارتون رو بهتر کنین این کار باعث میشه که افکارتون متمرکز بشه و افکار وسواسی شما کمتر بشه.

• انجام کارهای لذت بخش و مفید

انجام کارهای لذت بخش و مفید در طول روز باعث بهبود کیفیت زندگی شما میشه و با این کار عزت نفس شما هم ارتقا پیدا میکنه که میتونه تاثیر به سزایی روی کاهش افکار وسواسی شا بزاره

• درس خوندن توی محیط لذت بخش

درس خوندن توی محیط های آروم و لذت بخش برای شما باعث میشه که استاندارد های فکری شما هنگام درس خوندن رعایت بشه و مشکل کمتری بابت وسواس های فکری داشته باشید.

• کاهش استرس

سعی کنید استرس رو هنگام درس خوندن به کمترین مقدار برسونین چون همونطور که گفتم یکی از عوامل تشدید کننده وسواس مطالعاتی استرس هستش