کنترل استرس کنکور
مقدمه
کنکور سراسری، آزمونی است که برای بسیاری از دانش‌آموزان ایرانی به‌منزله‌ی یک نقطه عطف در زندگی تلقی می‌شود. این آزمون نه‌تنها تعیین‌کننده‌ی مسیر تحصیلی آینده است، بلکه در برخی موارد سرنوشت شغلی، جایگاه اجتماعی و حتی اعتماد به نفس فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به همین دلیل، سال‌های پایانی دبیرستان برای داوطلبان کنکور اغلب با حجم بالایی از فشار، نگرانی و اضطراب همراه است. این فشارها، اگر به‌درستی مدیریت نشوند، می‌توانند عملکرد ذهنی و روانی فرد را در روز آزمون به‌شدت مختل کنند.
استرس در حالت طبیعی خود، پاسخی سازگارانه از سوی بدن و ذهن نسبت به شرایط چالش‌برانگیز است. اما وقتی این استرس شدت می‌گیرد، مزمن می‌شود یا در موقعیت‌های بحرانی مانند جلسه کنکور به اوج می‌رسد، دیگر جنبه‌ی سازنده نخواهد داشت. چنین استرسی می‌تواند منجر به بروز علائم جسمی مانند تپش قلب، لرزش دست، تهوع، یا حتی فراموشی مطالب خوانده‌شده شود؛ و این‌ها همه در لحظه‌ای اتفاق می‌افتد که دانش‌آموز بیش از هر زمان دیگری نیاز به آرامش، تمرکز و اعتماد به نفس دارد.
در مقام یک مشاور تحصیلی، بارها شاهد آن بوده‌ایم که دانش‌آموزانی با آمادگی علمی بسیار خوب، تنها به دلیل عدم توانایی در مدیریت استرس خود در جلسه کنکور، نتوانسته‌اند نتیجه‌ای متناسب با تلاش و توانمندی‌هایشان کسب کنند. این موضوع نشان می‌دهد که موفقیت در کنکور، صرفاً به میزان مطالعه یا تست‌زنی وابسته نیست، بلکه مدیریت روانی داوطلب در روز آزمون، نقشی بسیار پررنگ در نتیجه نهایی دارد.
هدف این مقاله آن است که با نگاهی تخصصی و مبتنی بر تجربیات مشاوره‌ای، به بررسی ابعاد مختلف استرس کنکور بپردازد. در ادامه، خواهیم دید که استرس چگونه شکل می‌گیرد، چرا برخی از داوطلبان بیش از دیگران درگیر آن می‌شوند، و مهم‌تر از همه، چگونه می‌توان با استفاده از تکنیک‌های ساده اما کاربردی، این فشار روانی را کنترل و حتی به نیرویی مثبت تبدیل کرد. امید است این مطالب بتواند راهگشای داوطلبان، والدین و فعالان حوزه آموزش باشد تا گامی مؤثر در جهت بهبود شرایط روانی دانش‌آموزان در این مسیر سرنوشت‌ساز برداشته شود.
ماهیت استرس کنکور
استرس، حالتی روانی و فیزیولوژیک است که در پاسخ به شرایط فشارزا، مبهم یا تهدیدآمیز در بدن ایجاد می‌شود. این واکنش می‌تواند کوتاه‌مدت یا بلندمدت، مثبت یا منفی باشد. در واقع، کمی استرس می‌تواند انگیزه‌بخش و محرک تلاش باشد، اما زمانی که از حد متعادل فراتر رود، به استرسی آسیب‌زا و مزاحم تبدیل می‌شود. در فضای کنکور، این تفاوت مرزی بسیار باریک است.
استرس کنکور به‌طور خاص، نوعی از استرس تحصیلی است که از اهمیت بالای آزمون و فشارهای درونی و بیرونی ناشی می‌شود. این نوع استرس ترکیبی از نگرانی درباره آینده، ترس از شکست، مقایسه با دیگران، انتظارات خانواده و جامعه، و اضطراب ناشی از بار زیاد مطالب درسی است. بسیاری از داوطلبان، حتی آن‌هایی که در طول سال تحصیلی عملکرد خوبی دارند، در نزدیکی روز آزمون یا در حین آن دچار افت تمرکز، فراموشی مطالب، یا تزلزل در تصمیم‌گیری می‌شوند؛ پدیده‌ای که ریشه در استرس کنترل‌نشده دارد.
نکته مهمی که از دیدگاه مشاوره تحصیلی باید بر آن تأکید کرد، این است که استرس کنکور فقط یک پدیده روانی نیست، بلکه اثری کاملاً جسمی نیز دارد. فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک در این شرایط افزایش می‌یابد و باعث ترشح هورمون‌هایی مانند آدرنالین و کورتیزول می‌شود. این هورمون‌ها اگرچه در کوتاه‌مدت برای آماده‌سازی بدن مفیدند، اما در صورت تداوم، موجب خستگی روانی، کاهش تمرکز و ایجاد احساس بی‌قراری می‌شوند. به همین دلیل، بسیاری از داوطلبان با وجود داشتن آمادگی علمی، در جلسه آزمون نتوانسته‌اند عملکرد واقعی خود را نشان دهند.
از طرف دیگر، باید بدانیم که استرس کنکور امری کاملاً طبیعی است و حذف کامل آن نه ممکن است و نه ضروری. آنچه اهمیت دارد، «مدیریت استرس» است. یعنی رسیدن به سطحی از آرامش و تعادل روانی که داوطلب بتواند با ذهنی روشن و جسمی آماده، آنچه را که آموخته به بهترین شکل ممکن در جلسه آزمون پیاده‌سازی کند.
در ادامه، به بررسی اثرات استرس بر عملکرد دانش‌آموزان در کنکور می‌پردازیم تا درک دقیق‌تری از پیامدهای این پدیده داشته باشیم.
تأثیرات استرس بر عملکرد دانش‌آموزان
در مسیر آمادگی برای کنکور، داشتن اطلاعات علمی قوی شرط لازم است، اما شرط کافی نیست. چرا که توانایی به‌کارگیری این اطلاعات در زمان مناسب و تحت شرایط خاص، یعنی جلسه کنکور، نیازمند آمادگی روانی و کنترل هیجانات است. در این میان، استرس می‌تواند نقش یک عامل تعیین‌کننده را ایفا کند؛ عاملی که گاه موجب ارتقای عملکرد، و گاه باعث تخریب کامل آن می‌شود.
۱. تأثیر بر حافظه و یادآوری مطالب
یکی از مهم‌ترین پیامدهای منفی استرس شدید، مختل شدن عملکرد حافظه کوتاه‌مدت و بلندمدت است. بسیاری از دانش‌آموزان گزارش می‌کنند که در جلسه کنکور، با وجود آنکه بارها مطلبی را خوانده یا تست آن را حل کرده‌اند، ناگهان در بازیابی آن ناتوان شده‌اند. این مشکل عمدتاً ناشی از افزایش سطح کورتیزول در بدن است که مانع از عملکرد طبیعی نواحی مغزی مرتبط با حافظه می‌شود.
۲. کاهش تمرکز و تصمیم‌گیری
تمرکز ذهنی در جلسه آزمون از مهم‌ترین مؤلفه‌های موفقیت است. داوطلبی که تمرکز خود را از دست می‌دهد، حتی در مواجهه با سؤالات ساده نیز دچار سردرگمی می‌شود. استرس بالا باعث پرش ذهن، وسواس در انتخاب گزینه‌ها، و صرف وقت بیش از حد برای برخی سؤالات می‌شود که در نهایت منجر به مدیریت ضعیف زمان و کاهش بهره‌وری در پاسخ‌گویی خواهد شد.
۳. افزایش خطاهای شناختی
در شرایط استرس، ذهن انسان تمایل بیشتری به خطاهای شناختی پیدا می‌کند؛ از جمله تعمیم بیش از حد، بزرگ‌نمایی خطر، یا نادیده گرفتن توانایی‌های فردی. این خطاها باعث می‌شوند دانش‌آموزان در ذهن خود، موقعیت آزمون را فاجعه‌آمیز تصور کرده و باور داشته باشند که کوچک‌ترین اشتباه، به معنای شکست کامل است. چنین طرز فکری، سطح اضطراب را به‌صورت تصاعدی افزایش می‌دهد.
۴. بروز علائم جسمانی
استرس تنها ذهن را درگیر نمی‌کند، بلکه به‌صورت فیزیکی نیز بروز پیدا می‌کند. سردرد، تعریق زیاد، لرزش دست، تهوع، درد معده و حتی تنگی نفس از جمله علائمی هستند که در برخی داوطلبان دیده می‌شوند و می‌توانند مانع از عملکرد طبیعی آن‌ها شوند. در موارد حاد، این علائم می‌توانند به حملات پانیک در جلسه آزمون منجر شوند.
۵. کاهش اعتماد به نفس
یکی دیگر از اثرات جدی استرس مزمن، کاهش اعتماد به نفس است. داوطلبی که در ماه‌های منتهی به آزمون تحت فشار روانی مداوم بوده، ممکن است حتی با وجود مطالعه‌ی کافی، احساس کند آمادگی لازم را ندارد. این کاهش اعتماد به نفس، او را در جلسه آزمون دچار تردید و دودلی می‌کند، و در نهایت ممکن است موجب شود او نتواند از فرصت‌های واقعی آزمون بهره ببرد.
از منظر مشاوره تحصیلی، آگاهی از این تأثیرات اولین گام در مسیر مقابله با استرس است. دانش‌آموزی که می‌داند استرس چه تأثیراتی بر ذهن و بدن دارد، بهتر می‌تواند آن را شناسایی کرده و با آن مقابله کند. در بخش بعد، به بررسی ریشه‌ها و دلایل بروز استرس در روز کنکور خواهیم پرداخت.
دلایل بروز استرس در روز کنکور
برای مدیریت مؤثر استرس، ابتدا باید عوامل ایجادکننده‌ی آن را به‌خوبی شناخت. استرس در جلسه کنکور، حاصل تعامل پیچیده‌ای از عوامل درونی و بیرونی است که در ذهن و روان داوطلبان شکل می‌گیرد. از دیدگاه مشاور تحصیلی، این عوامل را می‌توان در چند محور اصلی دسته‌بندی کرد:
۱. اهمیت بالای آزمون در ذهن داوطلب
برای بسیاری از دانش‌آموزان، کنکور تنها یک آزمون نیست، بلکه معیاری برای سنجش توانایی‌ها، ارزشمندی شخصی، و حتی آینده حرفه‌ای آنان تلقی می‌شود. وقتی چنین نگرشی بر ذهن غالب شود، هر خطا یا اشتباه احتمالی، به‌عنوان یک تهدید جدی تلقی می‌شود و این ادراک، استرس شدیدی ایجاد می‌کند.
۲. فشار انتظارات خانواده و اطرافیان
خانواده‌ها معمولاً با نیت خیرخواهانه، انتظاراتی از فرزندان خود دارند؛ اما گاه این انتظارات، به فشار روانی غیرقابل‌تحملی تبدیل می‌شود. جملاتی مانند «تو باید پزشکی قبول شی» یا «فقط رتبه زیر هزار» به‌ظاهر انگیزشی هستند، اما در عمل بار سنگینی از ترس و اضطراب را به دوش دانش‌آموز می‌گذارند.
۳. مقایسه با دیگران
در محیط‌های آموزشی یا فضای مجازی، دانش‌آموزان اغلب خود را با دیگران مقایسه می‌کنند؛ چه از نظر میزان مطالعه، چه رتبه‌های آزمون‌های آزمایشی. این مقایسه‌ها اگرچه گاهی انگیزه‌بخش هستند، اما در بسیاری موارد منجر به احساس ناکافی بودن، بی‌ارزشی یا نگرانی شدید می‌شوند. این احساسات، در روز آزمون به اوج می‌رسند و تمرکز را به‌طور کامل بر هم می‌زنند.
۴. تجربه‌های ناخوشایند قبلی
دانش‌آموزانی که در آزمون‌های آزمایشی یا امتحانات مهم پیشین دچار شکست یا ضعف شده‌اند، اغلب در جلسه کنکور با ترس از تکرار همان تجربه روبرو هستند. ذهن آن‌ها به‌صورت ناخودآگاه، اتفاقات گذشته را تعمیم داده و باور دارد که «باز هم قرار است بد پیش برود.
۵. عدم آمادگی روانی برای شرایط آزمون
بسیاری از داوطلبان، با وجود مطالعه زیاد، آمادگی ذهنی و روانی لازم برای مدیریت فضا و شرایط خاص جلسه آزمون را ندارند. نبود تجربه کافی در آزمون‌های شبیه‌سازی شده، عدم آشنایی با تنش زمان، یا تمرین نکردن تکنیک‌های تنفس و تمرکز باعث می‌شود در روز آزمون دچار استرس شوند، حتی اگر از نظر علمی در سطح خوبی باشند.
۶. ترس از ناشناخته‌ها
روز کنکور پر از عوامل ناشناخته است: مسیر رسیدن به حوزه، برخورد با مراقبان، نحوه چینش صندلی‌ها، سوالات غیرمنتظره و... . ذهن انسان به‌طور طبیعی از ابهام و ناشناخته‌ها دچار اضطراب می‌شود. اگر این ترس‌ها از قبل شناسایی و مدیریت نشده باشند، در لحظه‌ی آزمون به شدت آسیب‌زا خواهند بود.
در مجموع، استرس در روز کنکور تنها به دلیل دشواری آزمون نیست، بلکه به‌علت فضای روانی ساخته‌شده پیرامون آن شکل می‌گیرد. شناخت این دلایل به دانش‌آموز کمک می‌کند که نه‌تنها خود را قربانی شرایط نداند، بلکه بتواند با آگاهی، برنامه‌ای مؤثر برای مقابله با استرس طراحی کند.
در بخش بعد، به سراغ راهکارهای عملی برای کنترل استرس پیش از کنکور خواهیم رفت.
راهکارهای عملی برای کنترل استرس پیش از کنکور
مدیریت استرس در روز کنکور، به آمادگی‌های بلندمدتی نیاز دارد که باید از ماه‌ها قبل آغاز شوند. برخلاف تصور رایج که تنها به مطالعه دروس توجه دارد، موفقیت در کنکور نیازمند توجه هم‌زمان به آمادگی علمی و آمادگی روانی است. از دیدگاه مشاوره تحصیلی، راهکارهایی مؤثر و آزمون‌شده برای کاهش تدریجی استرس وجود دارد که به‌صورت هدفمند، اعتماد به نفس داوطلب را تقویت کرده و ذهن او را برای روز آزمون آماده می‌سازد.
۱. برنامه‌ریزی درسی واقع‌بینانه
داشتن یک برنامه درسی منظم، انعطاف‌پذیر و قابل اجرا، نخستین گام در کاهش استرس است. زمانی که داوطلب بداند چه کارهایی باید انجام دهد و در هر روز هدف مشخصی را دنبال کند، احساس سردرگمی کاهش می‌یابد و کنترل ذهنی او افزایش می‌یابد. این حس کنترل، خود یکی از عوامل مهم کاهش اضطراب است.
۲. تمرین آزمون‌های شبیه‌سازی شده
شرکت در آزمون‌های آزمایشی منظم، ترجیحاً با شرایط مشابه روز کنکور (زمان‌بندی، دفترچه واقعی، محیط ساکت)، باعث عادت ذهن و بدن به شرایط آزمون می‌شود. این تجربه‌ها، میزان اضطراب ناشی از ناشناختگی روز کنکور را به‌شدت کاهش می‌دهد و به ذهن داوطلب آموزش می‌دهد که چگونه تحت فشار، بهترین عملکرد را ارائه دهد.
۳. تقویت ذهنیت مثبت و گفت‌وگوی درونی سالم
افکار منفی، یکی از اصلی‌ترین منابع تغذیه‌کننده استرس هستند. دانش‌آموزی که مدام با خود تکرار می‌کند «نمی‌رسم»، «شاید خراب کنم»، یا «همه بهتر از من هستند»، به‌صورت ناخودآگاه ذهن خود را برای شکست آماده می‌کند. آموزش و تمرین گفت‌وگوی درونی مثبت (مثلاً: «من تلاش کردم و توانمندم»، «ممکن است سخت باشد ولی من آماده‌ام») نقش مؤثری در ایجاد آرامش دارد.
۴. تکنیک‌های آرام‌سازی ذهن و بدن
تمرین‌هایی مانند تنفس عمیق و منظم، مدیتیشن ذهن‌آگاهی (mindfulness)، تجسم مثبت، و یوگا می‌توانند به کاهش ضربان قلب، کاهش سطح کورتیزول، و تقویت تمرکز کمک کنند. اختصاص تنها چند دقیقه در روز برای این تمرین‌ها، به‌ویژه در هفته‌های منتهی به کنکور، می‌تواند تاثیرات چشمگیری داشته باشد.
۵. کاهش ورودی‌های اضطراب‌آور
قرار گرفتن در معرض اطلاعات، اخبار، مقایسه‌ها و تحلیل‌های بیش‌ازحد درباره کنکور، اضطراب را افزایش می‌دهد. پیشنهاد می‌شود دانش‌آموزان در ماه‌های پایانی، حضور خود در شبکه‌های اجتماعی مرتبط با کنکور را محدود کنند و از گفت‌وگوهای اضطراب‌آور با اطرافیان پرهیز نمایند. به‌جای آن، تمرکز بر مسیر شخصی و حفظ آرامش ذهنی، اثربخش‌تر خواهد بود.
۶. تعادل بین مطالعه، استراحت و سرگرمی
ذهن انسان برای عملکرد مؤثر نیاز به تنفس دارد. مطالعه‌ی مستمر و بدون وقفه، به‌جای افزایش آمادگی، باعث فرسودگی و اضطراب می‌شود. داشتن برنامه‌ای که در آن زمان‌هایی برای استراحت، پیاده‌روی، تماشای فیلم، یا فعالیت‌های مورد علاقه در نظر گرفته شده باشد، از نظر روان‌شناختی بسیار مفید است و ذهن را برای یادگیری بهتر آماده می‌کند.
۷. گفت‌وگو با مشاور یا فرد مورد اعتماد
صحبت کردن با مشاور تحصیلی یا یک فرد آگاه و همدل، می‌تواند بسیاری از نگرانی‌ها را کاهش دهد. مشاور می‌تواند به اصلاح دیدگاه‌ها، تنظیم برنامه‌ها و شناسایی منابع استرس کمک کند. همین‌طور، داشتن حمایت عاطفی در دوران آمادگی، یکی از کلیدهای حفظ تعادل روانی است.
تجربه نشان داده است که داوطلبانی که این اقدامات را به‌صورت مستمر انجام می‌دهند، در روز آزمون نه‌تنها آرام‌تر هستند، بلکه عملکرد دقیق‌تر و مطمئن‌تری نیز از خود نشان می‌دهند. با این مقدمه، در بخش بعد به سراغ راهکارهای کنترل استرس در خود جلسه کنکور خواهیم رفت؛ یعنی لحظه‌ای که همه‌چیز به‌ظاهر حساس‌تر از همیشه است.
تکنیک‌های کنترل استرس در جلسه آزمون
رسیدن به جلسه‌ی کنکور مانند رسیدن به خط پایان یک ماراتن است؛ مرحله‌ای که همه‌ی تمرین‌ها، تلاش‌ها و آماده‌سازی‌های قبلی باید در آن به بار بنشیند. اما بسیاری از داوطلبان، درست در همین مرحله دچار حمله‌های اضطرابی، افت عملکرد و گاه از دست رفتن تمرکز می‌شوند. در این بخش، از زاویه‌ی نگاه یک مشاور تحصیلی، به معرفی تکنیک‌های عملی و اثربخش برای کنترل استرس در زمان آزمون می‌پردازیم؛ تکنیک‌هایی ساده، اما بسیار کاربردی.
۱. تنفس عمیق و کنترل‌شده
یکی از مؤثرترین و فوری‌ترین روش‌ها برای کاهش اضطراب، تمرین تنفس عمیق است. زمانی که داوطلب در سالن آزمون می‌نشیند و احساس تپش قلب یا اضطراب دارد، کافی است چند نفس عمیق و آهسته بکشد: ۴ ثانیه دم، ۴ ثانیه نگه‌داشتن، و ۶ ثانیه بازدم. این روش باعث کاهش فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک و بازگشت بدن به حالت تعادل می‌شود.
۲. تجسم ذهنی مثبت
پیش از آغاز آزمون یا هنگام مواجهه با سؤال دشوار، بستن لحظه‌ای چشم‌ها و تصور موفقیت، آرامش، و اطمینان از توانمندی خود می‌تواند اثر روانی فوق‌العاده‌ای داشته باشد. این تکنیک تجسم، باعث فعال‌سازی مسیرهای عصبی مثبت در مغز می‌شود و اعتماد به نفس را بالا می‌برد.
۳. مدیریت زمان و اولویت‌بندی سؤال‌ها
یکی از منابع اصلی استرس در آزمون، «ترس از کم آوردن وقت» است. داوطلب باید پیش‌تر یاد گرفته باشد که زمان را چگونه تقسیم کند: اولویت دادن به سؤالات ساده‌تر، علامت‌گذاری سؤالات وقت‌گیر برای بازگشت، و نرفتن در دام وسواس در انتخاب پاسخ‌ها. داشتن یک استراتژی روشن، اضطراب ناشی از تصمیم‌گیری در لحظه را کاهش می‌دهد.
۴. پذیرش طبیعی بودن اضطراب
گاهی آنچه اضطراب را تشدید می‌کند، ترس از خود اضطراب است! داوطلب باید بداند که کمی استرس، کاملاً طبیعی است و لزوماً مانع موفقیت نمی‌شود. پذیرش این موضوع، به‌جای تلاش برای حذف کامل استرس، ذهن را آرام‌تر می‌سازد.
۵. جلوگیری از نگاه کردن به دیگران
در جلسه آزمون، یکی از عوامل حواس‌پرتی و اضطراب‌زا، مشاهده رفتار دیگران است. دیدن اینکه کسی زودتر از بقیه شروع کرده یا به سرعت پاسخ می‌دهد، ممکن است حس رقابت یا کمبود ایجاد کند. توصیه می‌شود داوطلب تمرکز خود را فقط بر برگه‌ی خود معطوف کند و محیط اطراف را نادیده بگیرد.
۶. توجه به بدن: استراحت کوتاه، حرکات کوچک
در طول آزمون، اگر ذهن خسته شد یا دچار آشفتگی شد، داوطلب می‌تواند برای چند ثانیه از پاسخ‌گویی فاصله بگیرد، عضلات گردن یا انگشتانش را به‌آرامی حرکت دهد، و دوباره با ذهنی باز به ادامه بپردازد. این وقفه‌های کوتاه، برخلاف تصور، بهره‌وری را افزایش می‌دهند.
این تکنیک‌ها زمانی مؤثر خواهند بود که پیش از آزمون تمرین شده باشند. آموزش ذهن برای واکنش درست به شرایط آزمون، نیازمند تکرار و تمرین در دوران آمادگی است. به همین دلیل، مشاوران تحصیلی توصیه می‌کنند که دانش‌آموزان این روش‌ها را در آزمون‌های آزمایشی یا موقعیت‌های مشابه نیز به‌کار گیرند.
حرف آخر
کنکور به عنوان یکی از مهم‌ترین آزمون‌های زندگی تحصیلی در ایران، صرفاً میدان سنجش دانش نیست؛ بلکه آزمونی است برای سنجش آمادگی روانی، توانایی تمرکز، مهارت‌های مدیریت زمان و ظرفیت مقابله با فشار روانی. اگرچه استرس بخشی طبیعی از این فرآیند است، اما زمانی که از آستانه‌ی تحمل ذهنی فراتر رود، می‌تواند به مانعی جدی بر سر راه موفقیت تبدیل شود.
در این مقاله تلاش کردیم از منظر یک مشاور تحصیلی، نگاهی علمی و عملیاتی به مسئله‌ی کنترل استرس در جلسه کنکور داشته باشیم. با نگاهی دوباره به بخش‌های مطرح‌شده، می‌توان نکات کلیدی زیر را به عنوان پیام نهایی مورد تأکید قرار داد:
۱. استرس قابل مدیریت است
استرس، پدیده‌ای غیرقابل حذف اما کاملاً قابل مدیریت است. با شناخت علائم، دلایل و پیامدهای آن، می‌توان از حالت «واکنشی» خارج شد و وارد مسیر «کنش فعالانه» شد. دانش‌آموزی که در طول سال تحصیلی، به‌طور پیوسته روی آمادگی روانی خود کار کرده باشد، در روز آزمون نه‌تنها آرام‌تر است، بلکه در وضعیت بهینه‌ی عملکرد قرار دارد.
۲. آمادگی علمی و روانی باید هم‌زمان تقویت شوند
مطالعه‌ی مداوم بدون توجه به سلامت روان، در نهایت به فرسودگی و کاهش بهره‌وری منجر خواهد شد. همان‌طور که کلاس، کتاب، آزمون آزمایشی و مرورهای پایانی ضروری هستند، پرداختن به تکنیک‌های آرام‌سازی، مشاوره روانی، خواب منظم، تغذیه سالم و تعادل ذهنی نیز ضروری‌اند.
۳. همراهی خانواده و مشاور، ستون روانی دانش‌آموز است
هیچ دانش‌آموزی نباید در این مسیر تنها باشد. نقش والدین در کاهش فشار روانی، ایجاد امنیت عاطفی و حمایت غیرمشروط، حیاتی است. همچنین مشاور تحصیلی می‌تواند با ارائه برنامه‌های شخصی‌سازی‌شده، تمرینات روانی، و ایجاد فضای گفت‌وگو، دانش‌آموز را به سطحی از پایداری ذهنی برساند که در روز آزمون، با اطمینان کامل وارد حوزه شود.
۴. دیدگاه واقع‌بینانه نسبت به کنکور، کلید آرامش است
کنکور تنها یکی از مسیرهای پیشرفت است، نه تنها راه ممکن. داشتن این دیدگاه که «زندگی بعد از کنکور ادامه دارد» باعث می‌شود فشار روانی غیرواقعی از دوش داوطلب برداشته شود و فضای ذهنی او برای عملکرد بهتر آزاد شود. موفقیت در این آزمون مهم است، اما بیش از آن، سلامت روان، اعتماد به نفس و خودباوری ارزش دارد.
۵. به خودتان اعتماد کنید
در نهایت، هیچ چیزی به اندازه‌ی اعتماد به تلاش‌ها و توانایی‌های خود، آرامش‌بخش نیست. داوطلبی که با وجدان آسوده از تلاش‌هایش به جلسه‌ی آزمون می‌رود، حتی در شرایط پیش‌بینی‌نشده هم می‌تواند با قدرت تصمیم بگیرد و بهترین خود را نشان دهد.
سخن پایانی مشاور به دانش‌آموز کنکوری:
کنکور صحنه‌ای برای نمایش دانایی تو نیست؛ صحنه‌ای برای اعتماد تو به مسیرت است. مهم نیست چند بار زمین خوردی، مهم این است که چند بار بلند شدی و ادامه دادی. با ذهنی آرام، قلبی امیدوار و نگاهی رو به جلو وارد جلسه شو. تو توانمندتری از آنچه فکر می‌کنی.
با آرزوی موفقیت، آرامش و لبخند در روز کنکور